Het Cassandra effect is het gebrek aan emotionele wederkerigheid en komt voor bij partners van mensen met autisme.
Wat is Cassandra effect?
De affectieve aandoening van Cassandra (afgekort CADD) is door de Britse autismedeskundige Maxine Aston geïntroduceerd. Het Cassandra-effect komt regelmatig voor bij partners van persoon met autisme. Door gebrek aan emotionele wederkerigheid, voelt een partner zich vaak niet gezien, gehoord en begrepen. Vooral omdat de partner met autisme moeilijk over gevoelens kan praten en zich emotioneel afsluit. De andere partner (vaak de vrouw) voelt zich daardoor veelvuldig alleen en moet veel dingen zelf maar zien te regelen. Het kan ook andersom zijn als de vrouwelijke partner autisme heeft, maar dit zien we in de praktijk minder.
Cassandra Affective Deprivation Disorder (CADD)
Het Cassandra syndroom is gedefinieerd als een stoornis door een gemis aan gevoel. Het ontbreken van emotionele wederkerigheid ligt aan de basis van de verschijnselen. Het Cassandra-effect bij de partner van iemand met autisme kan ook in andere situaties voorkomen. Bijvoorbeeld in gezinssituaties waar narcisme, depressie, posttraumatische stressstoornis of drugsverslaving o.i.d een rol spelen. Vanaf 2007 wordt de naam ‘Affective Deprivation Disorder’ gebruikt. Letterlijk te vertalen als een ‘affectieve stoornis’ of gemoedsstoornis. Het Cassandra-effect kan voorkomen bij een partner, ouder, zus, broer of kind van iemand met een Autisme Spectrum Stoornis.
Hoe ontstaat het Cassandra-effect?
Een affectiestoornis zoals het Cassandra-effect kan binnen een relatie ontstaan als iemand het gevoel heeft dat zijn of haar emotionele behoeftes langdurig niet vervuld worden. De menselijke behoeftes zoals liefde, geborgenheid, begrip en emotionele wederkerigheid zijn essentieel voor de onderlinge verbinding. Als dit niet wordt ervaren, kan dit leiden tot boosheid, verwarring, wanhoop en eenzaamheid bij de partner. Als autisme niet gezien, gediagnosticeerd of erkend wordt, voelt de partner zich vaak nog meer onbegrepen. Zeker als hulpverleners het ‘probleem’ niet zien. Hier ontstaat het ‘’Cassandra-effect.’’
Autisme spectrum in relaties geeft vaak communicatieproblemen
Mensen met autisme spectrum stoornis kunnen zich vaak lastig inleven in de gevoelens van anderen. Ook in de onderlinge communicatie komt een gebrek aan inlevingsvermogen vaker voor. Mensen met autisme kunnen in veel gevallen alleen de ‘waarheid’ vanuit hun eigen gedachtegang zien. Bij onbegrip en meningsverschillen kan er boosheid ontstaan, omdat de partner met autisme zich niet gehoord en begrepen voelt (vanuit zijn perspectief). Zijn partner ervaart dit echter vanuit haar of zijn perspectief en voelt zich op zijn of haar beurt dan achtergesteld en raakt gefrustreerd omdat hij of zij niet tot de ander lijkt door te dringen. Lees ook communicatieproblemen bij autisme.
Onvermogen om emotionele steun te bieden
Het Cassandra-effect ontstaat door het emotionele gemis, als de partner met autisme niet die emotionele steun kan geven die de ander graag verlangt en verwacht. Er is zeker géén sprake van opzet of schuld in het spel. Het is een onvermogen van de partner met autisme om die emotionele steun te geven. Ook kunnen er problemen worden ervaren door een andere manier van denken binnen de Theory of Mind. Over het algemeen hebben mensen met autisme meer moeite om de juiste woorden aan gevoelens te geven. Eerder is vastgesteld dat een groot deel van de mensen met autisme problemen ondervindt in affectieve relaties onderhouden. Dat geeft in de praktijk veelvoudig problemen in de relatie, omdat gevoelens heel moeilijk of vrijwel niet kunnen worden geuit. Soms omdat gevoelens minder worden ervaren, maar ook de moeilijkheid om dit überhaupt in woorden te kunnen benoemen.
Relatieproblemen bij mensen met ASS
Het komt regelmatig voor dat het Cassandra-syndroom problematisch wordt in een relatie. Helemaal als er ook nog kinderen in het gezin zijn. Er zijn vaak veel spanningen dat ook weer het nodig effect heeft op beide partners. De partner met autisme is onopzettelijk verantwoordelijk voor het emotionele gemis bij de andere partner. Op het werk en buiten de deur vertoont de persoon met autisme wellicht veelvuldig camouflagegedrag. Hierdoor lijkt hij of zij redelijk goed te functioneren. In de thuissituatie zal de andere partner het gebrek aan emotionele wederkerigheid als egocentrisch of zelfs narcistisch kunnen bestempelen. Echter wordt dit vaak niet opgemerkt door de buitenwereld. De partner voelt zich hierdoor alleen, achtergesteld en kan zijn of haar verhaal vaak niet kwijt aan anderen die het niet zien, laat staan begrijpen.
Hoe ervaart de partner met autisme het Cassandra-syndroom?
Het is goed om te beseffen dat de persoon met autisme geen kwade bedoelingen heeft. In het begin zal hij of zij vaak zijn of haar best doen om het de partner naar de zin te maken. Vaak zal hij of zij zelf niet goed begrijpen hoe het gebrek aan de onderlinge verbinding, emotionele intimiteit en geborgenheid bij de ander overkomt. Mede omdat de persoon met autisme vaak zelf al moeite heeft op het uiten en verwoorden van gevoelens. Laat staan dat hij of zij deze op de juiste manier van de partner kan ‘aanvoelen’ en begrijpen. Omgaan met autisme vraagt op veel facetten de juiste aandacht.
Gevolgen van het Cassandra-effect
Werk, sport, hobby’s etc. kunnen voor een persoon met autisme belangrijker lijken dan een relatie. In de onderliggende relatie en bij communicatieproblemen trekt de persoon met autisme zich vaak terug, wordt stiller en gaat nog meer in zijn eigen leefwereld zitten. Ook kan het in de praktijk regelmatig tot overprikkeling of zelfs woede-uitbarstingen leiden. Sommige krijgen meer angsten of worden gevoelig voor sociale angststoornissen. Vooral omdat de persoon met autisme zichzelf niet begrepen voelt en beide partners het gevoel kunnen hebben dat ze een ‘andere’ taal spreken. Het gevolg is dat de ander zich steeds weer onmachtig, eenzaam, achtergesteld en teleurgesteld voelt.
Hallo Corry,
Wat mooi dat je hier ook aandacht aan besteed. In mijn hoofd zit jullie club meer op het begeleiden bij werk (specialisatie) en niet zo in het begeleiden bij relaties.
Maar natuurlijk hoort het bij het complete plaatje.
Ik had de blog al eerder gelezen, maar voelde vandaag op moederdag pas de behoefte om te reageren.
Ik heb zo’n geweldige vrouw die zelf haar moederdag cadeau heeft gehaald. Dat klinkt wel heel ongevoelig en riekt wel erg naar dat Cassandra effect wat je hierboven hebt beschreven. En binnen ons gezin is het weer heel logisch te verklaren, want als het cadeau te groot is om op de fiets mee te kunnen nemen, en ik ook zo’n autie ben die autorijden echt niet fijn vindt, …, zal ik het niet nalaten om daar gebruik van te maken als dat zo uitkomt.
Maar dat betekend dan wel weer even extra je best doen op moederdag zelf. En dat mag best subtiel zijn (klein bloemetje aan de rand van het bord plakken van het ontbijt dat je voor haar hebt klaargemaakt). Zo laat je toch zien wat ze voor je betekend. Het gezien worden, het gevoel, is zoveel belangrijker dan het cadeau zelf. Alleen doordat we niet altijd bij dat gevoel kunnen wat iets voor een ander betekend, moet je dat ook opnemen in één van de vele theorieën of mind.
Ik heb altijd geweldige ideeën, maar ze uitvoeren …
Dus in goed Nederlands: Keep It Simpel Smartass, het zijn de kleine dingen die het doen.
Dus ook jij Corrie, bedankt. Het thuisfront verdient de waardering die ze soms missen. Weet dat in een aantal van die koppies het besef er wel degelijk is, maar we hebben hulp nodig om tot uitvoering te komen.
Groet,
Hans
Er is nog een wereld te winnen in de communicatie tussen partners met soortgelijke verschillende opvattingen over liefde en houden van.
Dat is ook zeker het geval en daarom is het ook belangrijk dat partners met elkaar in gesprek blijven om zo veel mogelijk begrip te krijgen over ieders denkwijze, standpunten en behoeften. Zeker als er (een vermoeden van) autisme in het spel is. Dat kan soms een hele uitdaging zijn om dit in goede banen te leiden in de onderlinge communicatie.
Met vriendelijke groet,
Corrie Heslinga
Jaar in jaar uit mis ik warmte, begrip vooral op momenten dat ik het niet meer echt trek. Mijn partner (vrouw, 63) heeft HFA, hoog functionerend autisme en sinds ca haar 60ste lijkt haar autisme zich intenser te uiten waarmee ons verschil vanwege de autisme ook groter, voor mij (man, 68j) sterker is geworden.
Wanneer iets besproken moet worden tussen ons op emotioneel gebied kan ik het woord ‘autisme’ niet noemen wil ik verder praten waar ik over begonnen was, autisme lijkt voor haar nog steeds niet geaccepteerd.
De laatste twee jaar merk ik regelmatig dat wanneer ik op sociale media een vriendelijke of hartelijke reactie van iemand krijg dat ik bijna breek, te emotioneel voor de topic waar het over gaat, reageer.
Hier kom ik dan ook aan bij ‘Cassandra’ waar het bovenstaand artikel over gaat.
Emotioneel is onze relatie voor mij zeer mager, zeer arm, een arm of iets onverwachts warms, het is er nooit.
Hierbij komt dat herkenning bij anderen, vrienden, familie er weinig tot nooit is, wel een houding naar mij toe op de manier van ongeloof, het niet snappen, zeggen dat iedere partner toch wel eens ‘zo’n bui’ heeft.
Het maken van vrienden blijkt heel lastig samen met iemand met autisme is mijn ervaring, het niet deelnemen aan een gesprek door mijn partner igv een verjaardag of wat dan ook, het zorgt niet voor het opbouwen, verstevigen van een band met anderen.
Voel me eigenlijk nogal opgebrand, zou het fijn vinden een reactie te lezen.
noemen,
Beste Peter,
Dank u wel voor uw reactie op ons blog. Ik kan mij uw pijn en verdriet heel goed voorstellen. Het is ook heel moeilijk om een sterke emotionele band met iemand op te bouwen die dergelijke emoties en gevoelens niet goed kan voelen en ervaren. Het is vooral voor partners heel lastig als dit ook niet erkend wordt, zodat u ook geen begrip ervaart. Het Cassandra-effect is helaas niet zomaar te verhelpen, tenzij de persoon zelf die herkent en hieraan wil werken. Ik begrijp dat u veel behoefte heeft aan een vriendelijk woord van begrip omdat u dit mist. Het is ook belangrijk dat u zelf ook contacten legt waar u zich gezien en gewaardeerd voelt. Het niet begrijpen van autisme door anderen is helaas iets wat veel voorkomt. Misschien kunt u aansluiting vinden bij gespreksgroepen van partners met autisme, zodat u meer erkenning krijgt voor de dingen waar u in uw relatie tegenaan loopt.
Met vriendelijke groet,
Corrie Heslinga
Hallo Peter,
Heel herkenbaar wat je schrijft.
Ik zit in een beginnende relatie en kom dit tegen.
Twijfel of het narcistisch of meer autistisch gedrag is.
Hoe dan ook realiseer ik me dat mijn eigen rol er ook 1tje is. Heb begrepen dat hij al veel relaties kwijt is geraakt hiermee.
Misschien zinvol om een keer uit te wisselen hoe we ermee kunnen omgaan. Hoe dan ook wens ik je helderheid en kracht!
Hallo Anna, Heel toevallig dat ik je reactie nu net tegenkom hier, na twee maanden geen reactie te hebben gehad kwam ik hier minder en minder.
Ja, onze eigen rol is er zeker ook, dat realiseer ik me heel goed.
Min of meer ging ik er vanuit in het begin van onze relatie te maken te hebben met iemand zonder autisme of met iemand die geen narcist later bleek, die twee kunnen dicht bij elkaar liggen is zoals ik het als partner naast haar beleef; het gebrek aan aandacht geeft al gauw het idee van niet belangrijk genoeg voor iemand te zijn.
Moeilijk voor je in deze beginnende situatie, om te zeggen ‘begin er dan aub niet aan’ zou m’n eerste reactie zijn maar je zult er maar gevoelsmatig in zitten zoals jij nu doet, een rem in een relatie voelen is al moeilijk genoeg.
Is er met hem of haar over te praten, dat zou geweldig zijn, in ieder geval wens ik je sterkte met dit dubbele gevoel wat zo’n situatie altijd toch oproept.
Anna, mijn mailadres kun je opvragen bij de redactie neem ik aan, anders lees ik je hier verder wel.
Vriendelijke groet, Peter
Hoi Anna, Net terug van vakantie, niet geweldig ook ivm mijn partner met autisme en dacht weer aan deze site.
Heb ws verkeerde antwoordformulier gebruikt, daarom hier nog een antwoord.
Ik snap je wanneer je het hebt over je twijfels wb je vrij nieuwe relatie nog, niets menselijkers toch?
Bij mij is ook allerlei twijfel nog eens extra opgestoken en toch, je ‘moet’ er weer verder mee en dan een ‘alhoewel’
Hoe hier tegenaan te kijken lukt keer op keer niet met mensen die een relatie enkel meemaken vanaf de buitenkant, alles lijkt dan koek en ei, ze zult dat misschien herkennen, er is weinig herkenning dan.
Waar doe je goed aan met wat te beslissen, enkel maar vragen.
Tot hier nu, hoop je terug te horen, jouw mening hierover, als gevoel botst met verstandelijk denken.
Vriendelijke groet, Peter
Mijn beste vriendin, heeft al 15 jaar een partner met autisme. Inmiddels staat onze relatie erg onder druk doordat ook zij erg veranderd is en emotieloos alles beredeneerd. Dit doet mij erg veel verdriet. Als ik naar haar kijk en hoor praten is het inmiddels bijna een vreemde voor mij. Ik ben bijna zover dat ik haar ” laat gaan “. Het snijdt door mijn hart als ik zie dat ze zich steeds meer afzondert en haar identiteit volledig kwijt is. Haar familie, vrienden en allerlei uitjes waar ze eerder altijd voor in was, heeft ze inmiddels helemaal laten gaan. Alleen haar kinderen komen daar nog thuis. Zij blijft volhouden dat dit haar lot is. Ik kan haar inmiddels wel in haar gezicht slaan om te kijken of ze nog emotie kan tonen. Bij wijze van dan…. Het lijkt wel of zij inmiddels degene is met a.s.s.. Wat te doen? Afscheid nemen met pijn in mijn hart of de deur op een kier laten ?
Beste Desiree,
Via email hebben wij u hierop geantwoord.
Vriendelijke groet,
Corrie Heslinga