Autisme en perfectionisme, waarom vertonen mensen met autisme vaak perfectionistisch gedrag?

Perfectionisme bij mensen met autisme

Mensen met autisme die perfectionistisch gedragen vertonen, leggen de lat voor zichzelf heel hoog. Ze willen geen fouten maken en willen dingen altijd zo perfect mogelijk doen. Altijd maar doorgaan en geen grenzen kunnen stellen. Je voelt je erg verantwoordelijk en verbloemt je gevoelens, faalangst en onzekerheid onder een hoge prestatiedrang. Juist bij mensen met autisme kan dit dwangmatige vormen aannemen. Door de lat altijd heel hoog te leggen, kost dit veel energie en het is dan ook erg vermoeiend.

Veel voorkomende kenmerken die je wellicht herkent

De belangrijke kenmerken van perfectionisme zijn:

  • Altijd streven naar zo hoog mogelijk presteren

  • Geen fouten willen maken en boos worden als dit wel gebeurt

  • Blijven doorgaan en vermoeidheid niet toelaten

  • Niet begrijpen of accepteren dat anderen ‘half’ werk leveren in jouw ogen

  • Veel stress wanneer dingen anders lopen dan gehoopt of verwacht

  • Je heel druk maken om wat anderen van jou denken of vinden

  • Geen kritiek kunnen verdragen of direct in de verdedingsmodus gaan zitten

  • Sterke hang naar (dwangmatige) controle en overzicht

  • Snel angstig als dingen niet goed dreigen te gaan of zelfs faalangst

  • Moeilijk los kunnen laten en geen taken willen delegeren

  • Neigen naar uitstelgedrag, omdat het in jouw ogen nooit goed genoeg is

  • Graag alleen werken omdat je dingen dan op je eigen manier kan doen

  • Voortdurend kritisch zijn op je zelf

  • Pas een nieuwe uitdaging aangaan als je zeker weet dat je het tot een goed einde kan brengen op je eigen manier

Perfectionisme en autisme kenmerken

Mensen met autisme leggen de lat voor zichzelf vaak erg hoog. Ze willen niet onderdoen voor een ander en willen voldoen aan de normen en eisen van hun (werk)omgeving. Door heel sterk op hun vaardigheden te zitten en hun taken zo goed mogelijk te doen, proberen ze vaak krampachtig mee te draaien. Mensen met autisme hebben relatief vaak sterk dwangmatige en controlerende gedachten en gedrag. Juist het dwangmatig handelen in veel situaties, maakt het dat hun gedrag kan doorschieten naar (ongezond) perfectionisme. Onbewust proberen met deze ‘overlevingsstrategie’ te verhullen dat het ze vaak meer moeite kost om aan de verwachtingen te voldoen.

Autisme en perfectionisme gaan vaak samen

Autisme en perfectionisme kan zich op de meerdere vlakken voordoen. Niet elke persoon met autisme heeft hier (evenveel) last van. Ze zijn niet op alle gebieden perfectionistisch, maar het is vaak werk gerelateerd, omdat ze daar moeten presteren. Juist om niet onder te doen voor een ander. Het is ook deels karakteristiek bepaald, omdat mensen met autisme hier meer aanleg voor hebben. Het wordt pas echt vervelend als perfectionisme wordt geuit op meerdere vlakken zoals op het werk, maar ook in vaste patronen in de thuissituatie. Vaak worden nare gevoelens en gedachten opgekropt, omdat ze enerzijds ook wel weten dat ze wellicht te veel en te vaak sterk controlerend zijn. Anderzijds hebben ze hier weinig controle over, waardoor autisme en perfectionisme hand in hand blijven samengaan.

Sterk kritisch naar de omgeving

Mensen met autisme die sterk perfectionistisch gedrag vertonen, zijn heel kritisch op zichzelf, maar uiten dit vaak ook naar hun omgeving. Anderen in hun (werk)omgeving kunnen hen ‘moeilijk’ of ‘lastig’ vinden. Vaak stelt een werknemer met autisme en sterk perfectionistisch gedrag vergaande eisen. Ook heeft hij of zij eigen ideeën hoe dingen zouden moeten gaan. In hun hoofd hebben ze het ‘juiste’ plan, beeld of idee hoe iets uitgevoerd zou moeten worden. Alles het liefst volgens hun eigen plan. Vanuit hun eigen overtuiging ‘hoe het moet’ kunnen ze ver doordraven. Daarbij zijn ze sterk gefocust op het resultaat. Ze proberen telkens op een geforceerde en krampachtige manier om daar te komen.

Als anderen om hen heen er dan andere ideeën of plannen op na houden, valt dat vaak verkeerd en dat brengt hen tot grote frustratie en (ingehouden) woede.

Hoogfunctionerend autisme en aangeleerd gedrag 

Mensen met autisme die hoger opgeleid zijn en in het hoogfunctionerend autisme zitten, hebben vaker last van perfectionisme. Omdat deze personen vaak goed in staat zijn om hun beperkingen te verhullen, compenseren ze dat met hoog willen presteren. Hoogfunctionerende mensen met autisme leren dingen aan door ‘kopiegedrag’ en beredeneerd denken en handelen. Perfectionisme is dan vaak een onbewust aangeleerde ‘overlevingsstrategie’ om zichzelf te kunnen handhaven in de maatschappij. Door zo goed mogelijk te presteren en de lat heel hoog te leggen, tel je mee en kan je afwijkend gedrag verbloemen. Helaas is dit type dan ook extra gevoelig voor een burn-out bij autisme.

Bekijk ook het artikel en filmpje over autisme camoufleren op onze Video en Artikelen pagina.

Faalangst en onzekerheid

In de praktijk wordt ook vaak de koppeling gelegd tussen faalangst en perfectionisme. Als je onzeker van jezelf bent en geen groot gevoel van zelfvertrouwen en eigenwaarde hebt, kan dit voortkomen uit (faal)angst. Door sterk perfectionistisch gedrag te vertonen, probeer je daar je faalangst mee te bedekken. Je wilt aan jezelf en aan anderen bewijzen dat je uitstekend presteert. Door continue je vaardigheden bij te schaven, nog meer te verbeteren, nog een tandje erbij te doen etc. lijkt het alsof je nergens last van hebt. Doordat dit zo veel extra energie en continu denken vraagt, ben je ’s avonds vaak bekaf. Veel (hoogfunctionerende) mensen met autisme kampen dan ook met erge moeheidsklachten.

In de praktijk komt overprikkeling bij autisme dan ook heel vaak voor.

Nadelen perfectionistisch gedrag bij autisme

Helaas zal je de gevolgen en nadelen van perfectionistisch gedrag bemerken. Het heeft altijd  invloed op je gehele systeem:

  • Het kost je veel energie, hierdoor ben je vaak erg moe

  • Een hoge mate van stress en snel overprikkelt raken

  • Vaak piekeren, dingen niet los kunnen laten

  • Voortdurende onrust in je hoofd en lichaam

  • Overmatig teleurgesteld of boos zijn als dingen anders lopen dan jij wilt

  • Minder productief en effectief bezig, omdat je steeds wil blijven controleren

  • Last van uitstelgedrag omdat je het er niet bij kan hebben

  • Heel scherp op de details die anderen vaak niet lijken te zien

  • Weinig ruimte voor ontspanning, rust en plezier

  • Zo veel mogelijk in je veilige comfortzone blijven

“Autisme en perfectionisme zijn vaak sterk aan elkaar verbonden”